Emekli Maaş Sistemi Baştan Aşağı Değişiyor: Yeni Hesaplama Yöntemi Geliyor
Türkiye'de emekli maaş sisteminde köklü değişiklikler yolda.
Orta Vadeli Program'da (OVP) yer alan yeni düzenlemelerle, çalışanların sistemde daha uzun süre kalmalarını teşvik eden bir emeklilik modeli öngörülüyor.
Bu modelde, prim gün sayısı yüksek olanların daha yüksek emekli aylığı alması sağlanacak.
AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler, emeklilik sisteminde üç ana başlığın ön plana çıktığını belirtti. İşte, emekli maaş hesaplamasını baştan sona değiştirecek yeni sistemin detayları...
Emeklilikte Öne Çıkan Konular Neler?
Çalışmalar kapsamında gündemde olan ana başlıklar şunlar:
Aylık bağlama sistemindeki karma yapının sadeleştirilmesi: Mevcut sistemde 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üçlü bir yapı bulunuyor. Bu karmaşık yapı, farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları nedeniyle anlaşılması zor bir süreç yaratıyor.
Enflasyon artışlarının yeniden düzenlenmesi: Ocak ve Temmuz aylarında yapılan enflasyon artışlarının yeniden ele alınması planlanıyor. Bu artışlar, özellikle taban maaş alan emekliler için çeşitli sorunlar yaratmış durumda.
Aktüeryal dengenin yeniden sağlanması: Türkiye'de çalışan-emekli oranı giderek bozulan bir yapı sergiliyor. Şu anda yaklaşık 32 milyon çalışan ve 16 milyondan fazla emekli bulunuyor. Bu da 2 çalışana 1 emekli düştüğünü gösteriyor, ki bu oran sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemi için büyük bir risk oluşturuyor.
Emekli Maaşı Hesaplamasında Yeni Dönem
Mevcut sistemde, emekli maaşı hesaplanırken kullanılan üçlü yapı, maaş hesaplamalarını karmaşık hale getiriyor.
1999 öncesi dönemde farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayısı, 1999-2008 arası için daha düşük bir aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayısı, 2008 sonrası içinse düşük aylık bağlama oranı ve büyümenin enflasyon üzerinde etkili olduğu bir güncelleme katsayısı uygulanıyor.
Bu üç ayrı hesaplamanın sonucunda emekli maaşı belirleniyor.
Yeni sistemde, güncelleme katsayısı ve aylık bağlama oranı gibi değişkenlerin daha sabit hale getirilmesi ve tek bir hesaplama yöntemiyle emekli maaşlarının belirlenmesi öngörülüyor.
Bu, prim gün sayısı fazla olan ve uzun süre çalışanların daha yüksek emekli maaşı almasını sağlayacak.
Taban Maaş Uygulaması ve Doğurduğu Sorunlar
Son yıllarda emeklilerin kafasını karıştıran bir başka unsur ise 'taban maaş' ve 'kök maaş' uygulaması.
Çalışma hayatı kısa süren, kısmi emekli olan, malulen emekli olan ya da asgari ücretten prim yatıran birçok sigortalının emekli maaşı düşük kalmış durumda.
Bu emeklilere Hazine'den yapılan destek ile taban maaş şeklinde daha yüksek aylıklar ödeniyor.
Ancak bu uygulama bazı sorunları da beraberinde getirdi:
Sıfır zam sorunu: Taban maaşın altında aylık alanlar için ocak ve temmuz aylarındaki enflasyon artışları gerçek emekli aylıklarına yapıldığı için sıfır zam durumu ortaya çıktı. Bu durum her zam döneminde tekrarlanan bir sorun haline geldi.
Çok çalışana az maaş sorunu: Taban maaşın hemen üstünde maaş alanlar için de adaletsizlikler yaşanıyor. Örneğin, 3.600 gün prim ödemiş bir emekli ile 9.000 gün Bağ-Kur primi ödemiş bir emekli arasında maaş farkı neredeyse kalmıyor.
Kayıt dışılık ve düşük prim ödeme: Yüksek prim ödemeye karşın alınan düşük maaşlar, kayıt dışılığı teşvik eden bir algı yaratıyor. Bu durum, hem devlete vergi ve prim kaybı yaşatıyor hem de çalışanların geleceğini riske atıyor.
Yasama Döneminde Yeni Düzenlemeler Bekleniyor
Orta Vadeli Program'da yer alan yeni düzenlemelerin 2024 yılı üçüncü çeyreğinde tamamlanması ve yeni yasama döneminde gündeme gelmesi bekleniyor.
AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler, emeklilik sisteminde sürdürülebilirlik ve adaletin sağlanması gerektiğini vurgulayarak, dünya genelindeki uygulamaların incelendiğini belirtti.
Gelişmiş Ülkelerdeki Sistem Örnek Alınacak
Güler, Avrupa'daki emeklilik sistemlerine dikkat çekerek, gelişmiş ülkelerdeki uygulamaların Türkiye'ye uyarlanması gerektiğini ifade etti.
Avrupa'da emeklilik yaşının 65-67 arasında olduğunu belirten Güler, Türkiye'de 40'lı, 45'li ve 50'li yaşlarda emeklilikle karşılaşıldığını, bunun ise sürdürülebilir olmadığını söyledi.
