2021'in başında Çin'in en büyük gayrimenkul şirketlerinden Evergrande'nin içinde bulunduğu mali kriz ve yabancı yatırımcılarına olan yaklaşık 300 milyar dolarlık borcu dünyaca dikkat çekmeye başladı.
Evergrande, yurtdışı yatırımcılarına ve bono sahiplerine olan borcunun tamamını ödeyemeyeceğini bildirdikten sonra Çin hükümeti ile borçları yeniden yapılandırma sürecine girdi. Bu süreçte şirket kurucusunun kişisel varlıklarının bazısı satılabileceği de bildirildi.
Bazıları Evergrande'nin durumunu 2008 yılında küresel mali krize yol açan Lehman Brothers'ın iflasına benzetti.
Ancak son birkaç aydır Pekin yönetiminin durumu Washington'dan çok farklı bir şekilde idare ettiği ortaya çıktı.
Yavaşca yaklaşan tehdit
2008'de döneminde ABD'de araştırmacı olarak çalışan Motwani, Lehman Brothers'dan farklı olarak Evergrande krizinin herkes farkında olduğu ve öngördüğünü anlattı.
Yaklaşık bir yıl önce Çin hükümeti bazı gayrimenkul şirketlerinin borç almasını sınırlayacak 'üç kırmızı çizgi' adlı bir borç eşiği politikası başlattı.
'Üç kırmızı çizgi' politikası gayrimenkul sektöründe yıllardır devam eden ve Çin Merkez Bankası'nın "sorumsuzluk" olarak tanımladığı kontrolsüz borçlanmayı denetlemek için oluşturuldu.
Evergrande'nin kontrolsüz borçlanma konusunda en büyük suçlulardan bir tanesi olduğu biliniyordu, dolayısıyla uzmanlar böyle bir krizin uzun zamandır yaklaştığını da tahmin ediyordu.
Bu kriz Lehman Brothers'ın iflasından neden farklı?
Evergrande krizi ve Lehman Brothers iflası arasındaki en büyük farklardan bir tanesi, ABD hükümetinin 2008 döneminde duruma müdahale etmek için özel bir yasa tasarısı hazırlamak zorunda olmasıydı. Çin hükümetinin ise böyle bir sorunu yok ve her an müdahale edebilir.
Çin hükümeti, ülkenin gayrimenkul piyasasının kontrolünü devlet bankalarına vererek hangi şirketlerin yükümlülüğünü yerine getiremeyeceğini takip edebiliyor. ABD hükümetinin 2008 krizi döneminde böyle bir öngörüsü yoktu.
Çin hükümeti aynı zamanda finansal olarak zorlanan şirketlere vereceği destek konusunda ABD'den çok daha seçici davranıyor. ABD hükümeti 2008 döneminde dünyanın en büyük bankalarını mali destekle iflastan kurtarmıştı.
Çin hükümeti için Evergrande'nin günlük operasyonlarının devam etmesi, ev inşaatlarının aksamaması, gayrimenkul alıcılarının olumsuz etkilenmemesi ve gayrimenkul sektörüne olan güvenin zedelenmemesi önemli.
Ancak konut fiyatlarındaki düşüş devam ederse potansiyel alıcıların konut almaktan vazgeçebileceği yönde endişeler de var.
Evergrande'ye ne olacak?
Uzmanlar, Evergrande'nin yeniden yapılandırılmasının aylar, hatta yıllar sürebileceğini söylüyor, Çin hükümetinin krizin Lehman Brothers iflasında olduğu gibi dünya ekonomisi üzerindeki olumsuz etkilerini kontrol etmeye çalıştığını söylüyor.
Evergrande çok daha büyük bir şirket o yüzden bu süreç uzun yıllar sürebilir. Bana sorarsanız finansal olarak en kötü dönemi atlattı. Şirket büyük ihtimalle farklı bölümlere ayrılacak ve bölgesel bankalar her bir bölümden sorumlu olacak, bu da sektörün ve ekonominin istikrarlılığı açısından önemli olacak.
Yabancı yatırımcılar ne düşünüyor?
Evergrande'nin yurt dışındaki alacaklıları genelde zengin yatırımcılar oduğu için henüz ödemelerindeki aksamaar ekonomik krize sebep olmadı, ancak bazı araştırmacılar yaşananların Çin'in gayrimenkul sektörü üzerindeki etkisi ve sektörün itibarı konusunda endişeli.
Bondsupermart adlı finansal piyasaları araştırma platformundan Jackson Chan, "Bu durum kesinlikle yabancı yatırımcıların Çin'in offshore gayrimenkul bonoları konusundaki güvenini sarstı" dedi.
Evergrande krizinin belki en önemli etkisi de Çinli gayrimenkul müteahhitlerinin yabancı yatırımcılardan borç almasını çok zorlaştırmış olması.
Çin'deki gayrimenkul sektörü için uygun fiyatlı yabancı yatırım imkanlarına olan erişimin azalması büyük bir tehdit.
Bundan sonra Çin hükümetinin uyguladığı gayrimenkul politikaları ve sektörün karşı karşıya olduğu tehditler arasındaki dengeyi nasıl tutturacağı izlenecek.
Evergrande ne iş yapıyor?
Evergrande, Guangzhou şehrinde iş insanı Hui Ka Yan tarafından kuruldu.
Şirketin gayrimenkul kolu, Çin'in 280 şehrinde 1300'den fazla projenin yürütücüsü.
Evergrande; sigorta, elektrikli araba, gıda ve içecek sektörlerinde faaliyet gösteriyor.
Şirket aynı zamanda ülkenin en büyük futbol takımlarından olan Guangzhou Evergrande FC'nin de sahibi.
Forbes'a göre Hui'nin kişisel serveti 10,6 milyar dolar.
Evergrande neden zor durumda?
Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi Çin'in en büyük şirketleri arasına girebilmek için Evergrande agresif bir şekilde büyüdü.
300 milyar dolar borçlanan şirket şimdi faiz ve borç ödemelerinde zorlanıyor.
Geçen hafta Perşembe günü bonolarının 84 milyon dolarlık faiz ödemesini yapması gerekiyordu; şirketin notu ise halihazırda uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları tarafından düşürülmüş durumda.
Bu belirsizlik şirketin hisselerinin bu yıl yüzde 85 değer kaybetmesine yol açtı; bu da Çin'de ve dünyanın geri kalanında finansal piyasaları zora soktu.
Evergrande'in iflası ne anlama gelir?
Şirketteki sorunlar Çin'e ve dünyanın geri kalanına yayılabilir.
Çin'de çoğu kişi henüz projeler başlamamışken Evergrande'den gayrimenkul satın aldı.
Ödenen depozitoların çoğu geri alınamayabilir.
Henan bölgesinde yer alan Luoyang'da bir ev satın alan Fan Wanting, Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada şirketin ülkenin dört bir yanında projesi olduğunu gördükleri için gayrimenkul satın aldıklarını söyleyerek endişeli olduklarını vurguladı:
Diğer yandan Evergrande ile iş yapan çok sayıda şirket var. Bu şirketlerin bazıları zora girebilir, bazıları da iflas edebilir.
Evergrande krizi bir domino etkisi yaratır mı?
Evergrande'nin içinde bulunduğu zorlu durum Çin ve dünyanın geri kalanı için bir risk oluştursa da kimi uzmanlar şirketin diğer ekonomiler üzerindeki etkisinin sınırlı kalacağı görüşünde.
Economist dergisinin araştırma birimi Economist Intelligence Unit'ten (EIU) Mattie Bekink, BBC'ye yaptığı açıklamada, şirketin 171 Çin bankasına ve 121 finansal şirkete borcu olduğunu aktardı.
Evergrande'nin temerrüde düşmesi durumunda bankalar ve diğer alacaklılar daha az kredi vermek durumunda kalabilir. Bu da gayrimenkul sektöründe alacaklı olmak isteyenler tarafından sert bir şekilde hissedilebilir.
Daha büyük resimde ise uygun fiyata borçlanamayan şirketler zora girebilir.
Evergrande'in sorunları küresel bir krize dönüşebilir mi?
Evergrande'nin yaşadığı sorunlarla 2008 yılında küresel mali krize yol açan Lehman Brothers'ın iflasını kıyaslamak kimi uzmanlara göre abartılı bir durum.
Şanghay New York Üniversitesi'nden finans ve ekonomi profesörü Rodrigo Zeidan, "Evergrande iflas ederse küresel finansal sistem çökmez. Bunun da nedeni çok basit: Çin'in mali sistemi dünyanın geri kalanıyla o kadar da bütünleşmiş değil" dedi.
Diğer yandan Evergrande'nin borcunun sadece yüzde 7'sinin yabancılara ait olması da bu durumda etkili.
Ancak yine de böylesi bir krizin yabancı yatırımcılar açısından Çin'e yatırım yapmak konusunda caydırıcı bir etkisinin olacağı yadsınamaz.
ABD'nin yatırım şirketlerinden Bahnsen Group'un baş yatırım müdürü David Bahnsen ise Reuters'a yaptığı açıklamada, Evergrande'nin küresel ekonomiye sistemsel bir risk teşkil etmediğini ancak buna rağmen Evergrande'in yaşadığı sorunların küresel ekonomiyi nasıl etkileyeceğinin bilinmemesinin piyasaları korkutabileceğini aktardı.
Evergrande, kurtarılması gereken şirketlerden mi?
Yabancı yatırımcıların en çok dile getirdiği soru, Çin hükümetinin şirketin iflas etmesi durumunda ne yapacağına dair.
Bazı analistlere göre hükümet şirketin daha büyük sorunlara yol açmaması için devreye girebilir.
Economist dergisinin araştırma birimi Economist Intelligence Unit'ten (EIU) Mattie Bekink, "Arz zincirinde sıkıntıların ortaya çıkmasından ve ev sahiplerini kızdırmaktansa hükümet Evergrande'in çekirdek işlevlerinin sürmesi için devreye girecektir" dedi.
Ancak başkalarına göre bu durum Çin'in şirket borcuna müdahale etmesi açısından olumsuz bir örnek teşkil edebilir.
Belki de bu yüzden normalde protestolara karşı katı tutumuyla bilinen hükümet, suçun şirketin üzerine kalması için öfkeli kişilerin Evergrande'yi suçlayan eylemlerine izin veriyor.
Bizleri twitter üzerinden takip ederek özel haberlere ilk siz ulaşabilirsiniz. Telegram kanalımıza üye olup anında şirket haberlerine ulaşabilirsiniz.
