Bilgi Bankası! Halka Arz, Temettü, Bedelsiz Nedir?

Borsa İstanbul, yeni rekorlar kırmaya devam ederken borsa yatırımlarına olan ilgi de önceki dönemlere göre çok daha yüksek seviyelerde. Gün geçtikçe daha fazla kişi, borsaya yatırım yapmaya yöneliyor ve yatırımcı sayısı hızla artıyor. Ancak bu artan ilgi ile birlikte, yatırımcıların doğru bilgiye sahip olması da gerekiyor. Borsaya yeni katılan yatırımcılara hoş geldiniz diyor ve onlara bilgi vermeye başlıyoruz.

Borsa İstanbul gündemde!

Yüksek enflasyon koşulları, Döviz ve Altın yatırımlarının beklenen getiriyi sağlayamaması ve süregelen belirsizliklerle dolu seçim ortamı, daha önce borsa yatırımı düşünmemiş bireyleri borsa yatırımlarına yönlendiriyor.

Aynı zamanda, İstanbul Borsası'nda ardı ardına rekor kıran günlerin yaşanması, borsayı tam anlamıyla çekici bir merkez haline getirdi. Ancak borsada yatırım yapmak, Altın veya döviz yatırımları yapmak kadar basit bir faaliyet değildir. Bu nedenle, yatırımcının temel bilgilere sahip olması ve yatırım kararlarını buna göre şekillendirmesi gerekmektedir.

Bu yazıda, yeni yatırımcıları bilgilendirmeyi ve akıllarındaki soruları yanıtlamayı amaçlıyoruz.

HALKA ARZ NEDİR? NASIL KATILABİLİRSİNİZ?

Halka arz, bir şirketin paylarının BIST Pay Piyasası'nda işlem görmesi amacıyla yatırımcılara çağrı yaparak satışının gerçekleştirilmesidir. Halka arza katılan yatırımcılar, satılan şirkete ortak olurlar.

Şirketler, finansman sağlama, likidite oluşturma, kurumsallaşma, tanıtım ve itibar artırma amacıyla halka arz olmayı tercih edebilirler. Halka Arz Süreci:

1.  Borsa İstanbul ve SPK Başvurusu: Şirket yönetimi, halka arz kararı alır ve SPK'ya başvurur.
2.  SPK ve Borsa İncelemesi: Uzmanlar, şirketin halka arz için uygunluğunu değerlendirir. Kriterler sağlandığında onay verilir.
3.  İzahname Onayı: SPK onayının ardından şirketin mali tabloları yayınlanır. Halka arz fiyatı, tarihleri, aracı kurumlar belirlenir ve KAP bülteninde duyurulur.
4.  Halka Arz ve Talep Toplama: Belirlenen tarihlerde aracı kurumlar tarafından hisseler satışa sunulur. Yatırımcılar istedikleri miktar için başvuru yapar ve bedelini öder.
5.  İade ve Hesaplamalar: Halka arz başvurularının ardından kalan bakiye, yatırımcının hesabına geri yollanır. Bu aşamada herhangi bir ücret veya vergi talep edilmez.
6.  Hisse Tahsisi: Alınan halka arz hisseleri otomatik olarak yatırımcının hesabına eklenir.

Bu süreçte halka arza katılarak hisse satın alan yatırımcılar, ilgili şirkete ortak olurlar ve hisselerini Borsa İstanbul'da alım-satım yaparak işlem görmesini sağlarlar.

Halka arz, iki farklı şekilde gerçekleştirilir:

• Eşit Dağıtım: Bu yöntemde yatırımcılar eşit miktarda hisse (lot) alırlar. Halka arza katılan her yatırımcı, aynı miktarda hisse alır. Bu yaklaşımda yatırılan para miktarının bir önemi yoktur. Yani büyük miktarla başvuru yapan yatırımcı ile küçük miktarla başvuru yapan yatırımcı, aynı miktarda hisse alır.
• Oransal Dağıtım: Bu yöntemde ise yatırımcılar, verdikleri satın alma emri tutarına göre hisse alırlar. Daha büyük bütçeli başvurular, daha fazla hisse alma hakkını beraberinde getirir.

Borsa İşlemlerinde Halka Arz Hisseleri: Satın aldığınız halka arz hisseleri, duyurulan tarih itibarıyla belirlenen halka arz fiyatı üzerinden işlem görmeye başlar.

İstanbul Borsası'nda günlük %20 marj uygulanır. Yani bir hisse, o günkü baz fiyatının en fazla %10 altına düşebilir veya en fazla %10 üstüne çıkabilir.

Halka arz edilen hisseler de, halka arz fiyatının %10 üzerine veya altına hareket edebilir.

Eğer bir hisse %10 prim yaparak günlük prim marjını doldurursa, bu hissenin ticareti daha yüksek bir fiyattan geçici olarak durdurulur. Buna "hisse tavan oldu" denir.

Aynı şekilde, eğer hisse %10 değer kaybeder ve günlük zarar marjını doldurursa, hissenin ticareti daha düşük bir fiyattan alışa geçici olarak durdurulur. Buna da "hisse taban oldu" denir.

Yatırımcılar, halka arzdan aldıkları hisseleri işlem görmeye başladığı günden itibaren istedikleri an satabilirler. Satış yaparken, o günkü fiyat marjı içerisinde bir satış fiyatı belirleyebilirler.

Eğer yatırımcı, sahip olduğu hisseleri satmak istemezse, istediği süre boyunca hesabında tutabilir. Hesapta tutulan hisseler için aracı kurum tarafından herhangi bir ücret talep edilmez. Ancak alım veya satım emri verildiğinde, aracı kurum belirlenen yüzde üzerinden komisyon ücreti alır.

SERMAYE ARTIRIMLARI

Şirketler, sermaye artırımını iki farklı şekilde gerçekleştirir: bedelli sermaye artırımı ve bedelsiz sermaye artırımı. Her iki türde de sermaye artırımına katılabilmek için ilgili hissenin yatırımcının portföyünde bulunması gerekmektedir.

Şirket, sermaye artırım kararını duyurduktan sonra, artırımın gerçekleşeceği tarihi de belirler. Bu tarihten sadece bir gün önce hisseyi borsadan satın alan yatırımcılar da sermaye artırımına katılmak hakkını elde ederler.

Bedelsiz Sermaye Artırımı:

Bedelsiz sermaye artırımı, şirketin iç kaynaklarını kullanarak gerçekleştirdiği sermaye artırma şeklidir. Bu yöntemde şirketin kasasına herhangi bir nakit girişi olmaz ve bilançodaki özkaynaklar toplamı sabit kalır. Bu tür sermaye artırımı genellikle, ödenmiş sermayenin altında kalan dağıtılmamış geçmiş yıl karlarının ödenmiş sermayeye eklenmesi ile gerçekleştirilir.

Özellikle temettü dağıtmayıp kârlarını öz kaynaklarını büyütmek isteyen şirketler, zamanla bedelsiz sermaye artırımına başvurabilirler. Bununla birlikte, bazı şirketler bedelsiz sermaye artırımı yaparak, normalde nakit temettü olarak dağıtılacak kâr payını hisse senedi şeklinde dağıtabilirler. Bu tür bir işleme "temettüden bedelsiz sermaye artırımı" denir.

Bedelsiz sermaye artırımı sonrasında, şirketin hisse senedi sayısı bölünme oranına göre artarken, borsadaki hisse senedi fiyatı aynı oranda düşer.

Örnek olarak, 100.000.000 TL ödenmiş sermayeye sahip A şirketi, hisse senetleri borsada 18 TL'den işlem görüyor olsun ve %200 bölünme oranı ile bedelsiz sermaye artırımı yapmaya karar vermiş olsun. Bu durumda, şirketin ödenmiş sermayesi %200 artacak, yani üç katına çıkarak 300.000.000 TL olacaktır. Borsadaki hisse senedi fiyatı da üçte bir oranında düşerek 6 TL olacaktır.

TEMETTÜ (KAR PAYI) ÖDEMELERİ

Temettü, bir şirketin belirli bir mali dönem içerisinde elde ettiği kârın bir bölümünün, şirketin ortakları ile paylaşılması anlamına gelir. Yönetim kurulu tarafından önerilen ve genel kurul tarafından onaylanan temettü miktarı genellikle hissedarların sahip oldukları oranlarda nakit olarak ödenir. Aynı zamanda, bazı durumlarda temettü ek hisse senetleri şeklinde de dağıtılabilir. Bu tür dağıtıma "temettüden bedelsiz sermaye artırımı" adı verilir.

Temettü ödemeleri genellikle şirketin ilan ettiği nakit temettü oranı üzerinden yapılır. Ancak ödeme yapılmadan önce, genellikle %10 gibi bir oranda vergi kesintisi yapılır.

Bu kesinti nedeniyle, şirketin açıkladığı temettü miktarı vergi kesintisi yapıldıktan sonra yatırımcının hesabına geçer. Bu nedenle temettü ödemeleri net ve brüt rakamlar olarak açıklanır.

Bu durumda, yatırımcının sahip olduğu hisse senetlerinden elde ettiği temettü miktarı, önceden vergisi ödenmiş olarak hesabına geçer.

Temettü ödemelerinden yararlanmak isteyen yatırımcılar, temettü ödemesinin yapılacağı tarihten bir gün önce hisse senetlerini satın alırlarsa, temettü ödemesine hak kazanırlar.

Kazanılan temettü, aracı kurum tarafından otomatik olarak yatırımcının hesabına yansıtılır.

Sermaye piyasaları ve borsa hakkında daha fazla merak ettiğiniz veya öğrenmek istediğiniz konuları, aşağıdaki yorumlar bölümüne yazarsanız, size yardımcı olmaktan memnuniyet duyarız.